Кете руын кемсіткен шежіре қайта жазылуы тиіс
Халқымыздың шығу тегі, таралуын баяндайтын, өзге ұлттарда көбінесе кездеспейтін құнды дүниеміз – қазақ шежіресі екендігі анық. Алайда түрлі тарихи құбылыстарға, шежіренің атадан балаға ауызша аманатталуы салдарынан төл шежіреміздің түрлі замандарда ақиқи діңгегінен ажырағаны баршаға аян. Кешегі тарихы қилы өзгеріске ұшырап, өз алдына жеке ру болса да өзімен тетелес атадан тараған деген жаңсақ пікірмен екі ғасырдан астам уақыт бойы саналып келген тайпаның бірі – Кіші жүздің ішіндегі Кете руы.
Бүгінгі күнге дейін Кете руы туралы шежіре екі тұрғыдан өрбіген болатын. Ел аузында таралып, бүгінде ресми пікір ретінде қабылданып жүрген «Алты ата Әлімұлы» шежіресіне үңілсек, алғашқы нұсқасы келесіні баяндайды: ауызекі шежіреде Құдиярдың үлкен ұлы Қадырқожаны ел арасында Қаракесек атап кеткен екен. Осы Қаракесек Ханбибі есімді әйелге үйленеді. Алайда Ханбибі Қаракесектің табалдырығын атағанға дейін жүкті болып, кейін келін атанған кейін Байсары есімді өгей ұл дүниеге келеді.
Байсары ер жетіп Кетебикеге үйленген соң, Майлыбай мен Бозаншар дүниеге келеді. Кезекті бір соғыста Байсары мен үлкен ұлы Майлыбай көз жұмады, осылайша Бозаншар жалғыз қалады. Мұнан кейін Бозаншардан Адамқожа (Адамқожа Кете) есімді ұл туады және ол жалғызсырамасын деген ниетпен Бозаншар Сәду (Ожырай Кете) есімді баланы асырап алады. Байсары шейіт болған соң Кетебикеге әмеңгерлік жолмен Әлім үйленеді. Әлім мен Кетебикенің шаңырағында Тойқожа (Ақ Кете) туылады. Ал Әлім өлген соң Кетебикені ең кенже інілері Шөмен алады және одан Түменқожа (Қара Кете) туады. Ал шежіренің екінші нұсқасында Қаракесектің үш ұлы болған. Бірінші әйелінен Байсары, кейінгісінен Әлім мен Шөмен. Байсарыдан Майлыбай мен Бозаншар тарайды. Соғыста Байсары мен Майлыбай қаза тапқан кезде Бозаншар жастай қалған екен, сол себепті оны кіші әкесі Әлім асырап алған. Әлімнің өзге ұлдарымен сыйыспаған соң, Бозаншар Шөменнің тәрбиесіне өтеді. Шейіт кеткен Майлыбайдан ұрпақ қалмаған соң барлық Кетелердің майдан алаңындағы ұраны «Майлыбай» болған көрінеді.
Бозаншар ес біліп, етегін жиып ер жеткен соң Әлімнің төрт ұлымен араздасып, әкесіне тән болған барлық мал-мүлкін өз қолына алған көрінеді. Бұл туралы алашқа аты мәлім Тұрмағамбет шайырдың шәкірті, Сыр бойының атақты шежірешісі Әлиакбар Жұматайұлының толғауларының бірінде былай дейді:
Бозаншар қатарынан болды мықты,
Өзгеден өз күшімен озып шықты.
Бір күні тойға барып төбелесіп,
Әлімнің төрт баласын ұрып жықты.
Әлімге бұдан былай сыйыса алмай,
Шөменге қашып барып паналапты.
Содан кейін Бозаншар отау құрып, Адамқожа, Сәду, Тұменқожа және Тойқожа атты төрт ұлы дүниеге келеді. Бұл нұсқада Кете ұрпағы Бозаншар мен Байсарыдан тарайды.
Жоғарыда келтіргеніміздей осы екі нұсқаның алғашқысы екі жүз жылдан астам уақыт бойы Кете руы туралы санаға сыймайтын жаңсақ пікір қалыптастырып келген. Бұған дәлел, тарихшы, әлемдік деңгейдегі генетика маманы Сәбит Жақсылықов пен Ұлттық биотехнологиялық орталығының Адам генентикасы зертханасының жетекшісі профессор Мақсат Жабағинның АҚШ-тың Техас штатындағы Хьюстон қаласында жасаған заманауи генетикалық сараптамасының қорытындысын келтіруге болады.
Қос ғалымның өткізген сараптамасынан түйгеніміз:
Байсары ешқандай да «кірме» емес, себебі ол Алшынның ұрпағы;
Тойқожа Әлімнің ұлы емес;
Түменқожа Шөменнен тарамаған;
Адамқожа мен Сәду бір атадан тараған бауырлар;
Кетелер жаңсақ нұсқалардағыдай Әлім мен Шөменнен тарамаған, керісінше олардың бір туған бауырлары, яғни үшеуі де Қаракесектен тараған;
Тойқожа мен Түменқожа Әлім мен Шөменнен тумағаннан кейін, Кетебике деген әйел өмірде болмаған;
Барлық Кетелердің жауға шапқандағы ұраны «Майлыбай» болған және бұл олардың бір әкеден тарағанын көрсетеді.
Міне, ДНҚ, яғни генетикалық ақпараттың ұрпақтан-ұрпаққа берілуін, сақталуын, дамуы мен қызметін зерттейтін ғылымның нақты нәтижесіне жүгінген қос ғалымның бұлтартпайтын уәжі осындай. Осыдан кейін Кете руының кешегісіне күмәнмен қарап, түрлі нұсқада ойдан шығарылған шежіре құрау осымен доғарылса керек.
P.S. Сөз соңында тағы бір ескерер жәйт, барлық шежіре мен құжаттарда Кіші жүздің Қаракесектен тарайтын осы туыс-тайпалық бірлестігі, яғни Әлім, Шөмен және Байсары ұрпақтарының «Әлімұлы» аталып кетуі жөнінде бірнеше пікір бар.
Оның бірінде 18-ғасырдың екінші жартысында Патшалық Ресей Кіші жүз жерінде қолға алған реформасы нәтижесінде осы жүзді үш тайпалық-рулық бірлестікке бөледі (Әлімұлы, Байұлы және Жеті ру). Және осы реформа кезінде осы бірлестіктің билігін олардың құрамындағы үлкен, бақуатты руларға беруі салдарынан «Әлімұлы» аталып кеткен. Ақиқат тұрғысынан қарағанда бұл бірлестік «Қаракесек» аталуы тиіс.
Құрмаш Жүгінісов
КЕТЕ
КЕТЕ
Кете – Қазақ халқының құрылымындағы Кіші жүз құрамындағы Әлімұлы (қаракесек) тарауына кіретін ру. Негізінен Сыр өңірі мен Ақтөбе облысында орналасқан.
Кете руы туралы алғашқы деректер 12 ғасырдан бері белгілі. Қидандарға бағынып, 1120 ж. Елюй-Даши басшылығымен, Қарахандар әулеті мемлекетіне қарсы жорыққа қатысқан 18 тайпаның бірі кити делінген. М.Н. Галкин түрікмендердің гоклан тайпасында кета, Н.Н. Аристов башқұрттарда кете руы кездесетінін айтады. Қазақ ғалымы Ә.Нұрмағамбетұлы: “Қырғыз халқының батырлар жырында ұшырасатын “кете” сөзінің мағынасы – қымбат та асыл мата атауын білдіреді, тунгус-маньчжур тілдерінде “кэтэ” – көп ұғымында айтылады”, дейді.
М.Тевкелевтің “Қазақ халқының тарихынан материалдар” атты еңбегінде: “Қашқардан оңт.-батысқа қарай Алай тауының шығыс жақ бөлігін қазіргі уақытта қырғыздың қаракесек және төйт рулары мекендейді. Олар ерте кезден бірге тұрады және өздерінің әңгімелеріне қарағанда – бірге туған туыстар”, – делінген. Кете руы Ақкете және Қаракете тармақтарына бөлінеді. Ақкетеден Әжібай би, Арал батыр, Қармыс батыр, Болпыш би, Ебескі, Алтай батырлар, Шернияз ақын тараған. Ал Қаракетеден Ешнияз сал, Кете Жүсіп, Тұрмағамбет, Омар, Сүйіндік пен Сүйкімбай, Алдашбай, Қуанышбай ақындар, Тоқтаболат, Алтай, Бестібай, Бекмырза, Тұңғышбай, Тайшық, Есетбай билер, Қарақисық, Текей батырлар шыққан. Кете руы Қазан төңкерісіне дейін Қазалы, Перовскі, Ақтөбе, Қлбішін уезі, Темір уезі, Гурьев уезі, Бөкей ордасын қоныстанған. Ұраны – Майлыбай, таңбасы – П, Х
Рудың таңба белгілеріне зерттеушілер назар аудармаған: ол Левшинде де, Гродековта да, Тынышбаевта да жоқ. «Қазақ ССР тарихы жөніндегі материалдарда» ғана ру тармағы қаракетенің таңбасы келтірілген.
Ел арасынан жинаған мәліметтер кете руының таңбасын анықтауға мүмкіндік берді. Егер бұл белгілі ру тармағы қаракетенің екінші белгісімен салыстырсақ, біз олардың бірдей және тек түрліше орналасқан айқыш сызықты таңба екенін көреміз.
2.2
5
голоса
Рейтинг поста
Наверное, вы не раз хотели узнать свою родословную или петь родные песни, или быть может даже, по вам плачет большая сцена? Или же вы любите ходить по гостям, тогда вы здесь найдете поздравления, которое вам поможет сказать тосты без запинания. Гороскоп на каждый день, молитвы, сонник и казахская история. Вам всегда хотелось исполнить от души музыкальные композиции популярных певцов, но из-за незнания текстов этих песен вы испытываете неудобства? А может, вы входите в большое число любителей караоке? Или же вам часто хочется петь, но не всегда имеется возможность вырваться в караоке клуб?
УЗНАТЬ ПОДРОБНЕЕ
Ну а почему же не воспользоваться нашим сайтом Кетпе! Наш сайт Кетпе разработан специально для таких больших любителей как вы! Здесь вы найдете любовные истории, гороскоп, сонник, стихи, казахскую родословную, казахские приметы и запреты, молитвы на каждый день, пожелания и советы.
Ведь издревле казахи знали свою родословную по семи колен. Как правило, представляет собой письменное или устное перечисление предков по прямой мужской линии.
Большинство казахов может восстановить 10—25 колен предков в зависимости от рода. Так же есть тамада или асаба по казахский, для проведения торжеств и вечеринок. Для вашего же удобства мы собрали огромную подборку караоке и текстов песен, включающую в себя самых популярных и узнаваемых песен. Вам больше не нужно выезжать куда-либо или дожидаться, пока все ваши друзья соберутся вместе! Отныне вы можете устроить для себя музыкальный вечер самостоятельно и на дому! Вы больше не будете мучиться, наугад напевая свои любимые композиции, не зная точных слов. Теперь вы с лёгкостью сможете выучить множество треков, точно зная, как и о чем они поются. Наша база данных достигает огромных масштабов и хранит в себе тысячи текстов самых лучших и актуальных на все времена композиций. На нашем портале вы сможете найти содержание разных песен самых известных, а также начинающих талантливых исполнителей.
С большим усердием подбираем для вас песни, и тщательно проверяем правильность содержания публикуемых текстов. Регулярно обновляем нашу базу данных текстами самых свежих треков, и внимательно следим за всеми выпускаемыми новинками. Специально разработали нашу платформу максимально функциональной, и сделали её в то же время очень простой и удобной в использовании. Благодаря таким особенностям, вы с лёгкостью сможете найти текстовое содержание любой понравившейся вам песни посредством использования поиска. Вы также можете подобрать, что-нибудь новенькое среди разделов. Мы стараемся удовлетворять все ваши запросы и оперативно устранять все проблемы, возникающие в процессе взаимодействия с нашим сайтом. Если вы вдруг не сумели найти текст необходимой вам композиции, или у вас появились какие, либо неполадки во время пользования нашей платформой, вы всегда можете обратиться к нам. Наша команда опытных специалистов тщательно изучит ваше обращение и в кратчайшие сроки исправит все неудобства.